Popular Posts

Monday 16 January 2012

NEHEMIA


NEHEMIA

              Pathian ring tlat chunga, hnam leh sakhaw nun vei em em tu. Hruaitu nih tling tak, hmelma te tuk dawl zawh loh, beiseina beidawng tawh te thinlunga beiseina nung tuh a. Jerusalem leh Israel fate chhunglam leh pawnlam nun siamthat hna thawktu ‘Nehemia’ hian, chanchin ngaihnawm leh chhinchhiah tlak tam tak a nei.

            Nehemia hi Hakalia fapa ani a, Persia lal ‘lal Artezerzia’ no hlan tu, lal milian zinga mi ani nghe nghe. A hming awmzia chu ‘Lalpa Thlamuan’ tihna ani a. Mizo tawng tluang pangngai chuan ‘Lalthlamuana’ kan ti thei ang. B.C 445 velah khan Judai ramah puithiam Ezra nen rawngbawl dunin an thawk rim hle.
           
A hunlai mite din hmun: Nehemia hunlai hian Israel te chu Persia lal awp behna hnuai ah an awm a, hnam leh sakhaw nunah an tlachhe hneh hle. Mi tamtak Babulonah  sal an tang a, (engemaw zat chu  Ezra ho in Artezarzia lal kum sarihna thlakhat leh nikhat ni takin ankir leh bawk). Jerusalem Pathian khawpui thianghlim chu luah tlak mang loh khawpa ngaihthah leh tihchhiat in a awm. Ram chhung ah rorelna dik a awm lovin, a neinung apiang an ding chang a. Mi hausate an len thur thur lai in, retheite erawh nekchepa awmin an bet tlawk tlawk thung.  Pathian dan ngainepin, chawlhni an serh lo a, sawma pakhat an pe hek lo. Pathian tih lotu te chu hmuingil zawka hria in, Lalpa rawngbawl chu channaah an ngai a, Pathian nung be lotu te nun danin a pawlhsawp hneh hle. Hnamdang te nen an inneih pawlh nasa in, nupa inthen pawh antam em em bawk. Chungte avang chuan Samaria leh Amon hote phei chuan an nuihzat hle thin. Heng thil thleng chi hrang hrang te hian,  Jerusalem theihnghilh ngai lotu ‘Juda tlangval  Nehemia’ chu a chawk tho ta reng a ni.



Nehemia nun leh rawngbawl na:

            Ram nun vei tak tak tu ani :  Nehemia chuan lal kawpui Susan-a a awm lai tak in (B.C 445 Kislev thla(Dec)), Hanania leh Judai ram mi thenkhat hnen atangin a chipui  saltang kir leh te chanchhiat zia leh Jerusalem kulh pawh a kang chhe hneh hle tih a hre ta a. Chu chanchin lungchhiat thlak tak ahriat veleh chuan a thu chawt a, Van Pathian a au nghal rawih rawih a. A nitin hna leh a dinhmun chungnunna pawhin a tihlim zo lo. Jerusalem chhiatna avanga a lungngaihna nasa tak chu a hmelah a lang chhuak hial a!  Zahngaihna dilin nasa takin tawngtai mahse, a tawngtaina mai ah chuan duh tawk  lovin, Jerusalem ngei chu luhchilha dinthar hna thawk turin a inpeih nghal at mai bawk ani.  

 Tichuan lal Artezerzia hnenah phalna la in Jerusalem lamah a kal ta a. Tu mahin an hriatpui loh turin zanlaiah khua chu afang chhuak vek a, a chhiat nasat zia pawh chiang takin a hmu. Tichuan mipui beiseina beidawngin nasa taka ahneh tawh te chu, “ ….Hawh u, sawichhiat kan nih tawh loh nan Jerusalem kulh chu i din leh ang u,’’  tiin, thahnemngai taka dinthar hna thawk turin a sawm a, mipuite chu a chawk tho ta sung sung mai ani.
Hetah hian ram nun vei tu anih zia leh hruaitu nih a tlin zia kan hmu.
             
Rorel thiam tak ani :  Nehemia nuna chhinchhiah tlak tak chu, a rorel  thiamna hi ani. Sanbalata, Tobia leh Gesema te  chuan, mipui ten hna tha (kulh siamthat hna) thawk tura an kut ti chak a, an thawk chhuak sung sung mai an hmuhin an nuihzat a,  lal chunga hel ah hial an puh a. Mahse, a rinchhan Lalpa avangin a zam hauh lo. Kulh  siamthat hna an tan phat atangin, Puithiamte leh Levia chi  leh mipuite chu an thawh tur bik fel takin a ruahman thlap a. Sanbalatan mipui te tih beidawn tum a, an hlawhtlin loh turzia a tlangau pui pawhin, chhungtin te chu intel ruh tlat turin a fuih tang  sauh sauh a. Hmelma ten Jerusalema buaina chawhchhuah hial an phiar tak avangin, mipuite chu hnathawk chunga ralthuam  hum theuh tur leh inring renga awm  turin in thu a pe a, mipui te pawn an thawk rim hle. ( Ram nun siamtha tur chuan, ram hruaitu leh mipui ten thawhrimna leh thawhhona tha kan neih a pawimawh zia kan hmu thei awm e).
           

Mi huaisen leh LALPA tih mi ani : Mahni hmazawn theuh ah rimtaka hna an thawh mek lai chuan, sum leh paia harsatna thuk tak avangin, mirethei zawk te chuan an pachhiat zia leh an retheih chhan sawi in an phun ta mur mur mai le. Rethei chanhai zawkte au aw chu a ngawihsan mai hauh lo, thil diklo titu te dodal turin alo ding chhuak a. Mitha leh roreltute hnenah chuan, Pathian a tihna avanga mirethei te sum engmah a laksak ngai loh thu leh, amah ngei pawh nuamsa taka a khawsak bik loh thu a puang ta hmiah mai a. Tichuan roreltute leh mineinungte kokhawmin, an lei ba te ngaidam a, a pung uma an puk tir te pe let leh vek turin huaisen takin a ngen a. Mipui te pawh chuan ‘Amen’ tiin an in ngaidam tawn ta vek ani.

 ((Mi neinung leh roreltute tlawn lungawi tum reng reng chungin rawng a bawl  tlat lo. A huaisenna leh rinawmna hi a chhinchhiah tlak hle. Hetiang taka retheih huam leh thil diklo ti tute dodal  ngamtu hi kan ram hian engzat tak neive ang maw?))

           
A hnathawh ah a chianga tawngtai nun a nei :  Sanbalata leh Gesema chuan tih hlum tum in ‘Ono’ phaiah kala in be fel turin  vawi li lai thu an thawn a. “Hna ropui  tak ka thawk a ka lo chhuk thei lo…,” tiin a chhang fithla thak zel a.   Pathian hnenah tawngtaiin engkim a thlen zel thin. Dodal tute  pawh an beidawng mai lo,  puithiam lal Semaia hial chu Nehemia bum chhuak turin an hmin ta. Semaia chuan duhsak hmel takin, hmelma te laka a him theih nan biakin chhunga biru turin  thu a rawn a. Nehemia chuan mahni sahimna zawng a, a tlanchhiat loh tur zia sawi in a chhang fithla leh hmiah a. Hmelma te lakah a him leh ta.

((Hetiang taka hna hautak leh bumna hlauhawm karah pawh Nehemia hian tawngtai a thlahthlam ngai lo. A hnathawh ah a chian  avang leh tawngtai nun a neih tlatna hian, Nehemia hi a chhanhim zel thin.))

An hna an zo: Harsatna leh dodalna chi hrang hrang karah rimtak leh thahnemngai taka ni sawmnga leh pahnih an thawh hnu chuan, Elul thla  (September vel) ni sawmhnih leh  panga ah kulh siamthat hna chu an zo thei ta a. Ramdanga saltangte pawh an lo kir leh ta sung sung a, dodal tute pawn Nehemia hnena Pathian a awmzia an hmuhin an hlau let ta hle zawk a.

Harhna a thleng:  Mi zawng zawng chu tui kawngkhar zawn hmun zau lai takah a ko khawm a, Dan hre tak mai puithiam Ezran Dan bu ring takin a chhiar a, ‘harhna’ ropui tak alo thleng ta ani.
1)      Sualsim harhna: An sualzia hre chhuak in, lungngai takin an tap a. Nehemia chuan lungngaia indawmkun mai lo tur leh Lalpa chunga an lawmna chu an chakna anih zia uar taka hrilh in, Pathian chawimawi zawk turin a fuih a.
2)      Tawngtai harhna: Sual nih inhriat harhna chu tawngtai harhnain a chhunzawm a, sual thupha chawiin Pathian an chawimawi  ta dur dur a.  Pathian an fak thawm chu hla taka tang pawh in a hriat theih hial ani.
3)      Pathian thu zawm harhna: Pathian thuin an thinlung a hneh em em a. Pathian ‘Dan’ thu zawma nun thianghlima nung turin an inhlan thar bawk a.

( Lam hlimna ngawt a tawp lo, hetiang taka ‘harhna kalhkim’ hi, kan ram hian a mamawh hle lo maw?)


            Rawngbawlna kawnga minghet a ni : Kulh dintharin a awm tawh a, harhna ropui tak thleng tawh mah se, a rawngbawlna a thlahthlam chuang lo. Hun enge maw chen aliam hnu ah chuan. Chawlhni la serh duh hauh lo te chu chawlhni serh tur leh Pathian in chu thlahthlama a awm loh na turin, sawma pakhat Pathian ina chhung turin thu a pe a. Hnam dang nupuia nei te ko khawmin a zilh hau a, nu leh pa te pawh an fa te hnam dang neihtir tawh lo turin chhia a chham tir hial a. Diklo taka Lalpa hna thawk tute pawh huaisen takin a thian fai a. A tawngtai nun pawh  vawngnung zel inAw ka Pathian, a tha lamin min hre reng ang che,’ ti chungin, Pathian leh Ram tan ke a pen chhunzawm ta zel ani.

Chutiang taka ‘ramawptu  Nehemia’ nun leh rawngbawlna chuan  chhunglam leh pawnlamah Juda hnam nun a siamtha a, Juda te tan chuan mellung pawimawh tak alo ni ta ani.

     

3 comments: