Popular Posts

Tuesday 17 January 2012

BIBLICAL CRITICISM


BIBLICAL CRITICISM

                                                Bible, Pathian Lehkhabu thianghlim hi keini kristian te chuan uluk tak leh ngunthluk taka zir leh chhiar hi kan tihmakmawh ani. Mi chi hrang hrang ten Bible hi hriatchian lehzual tumin nasatakin anlo zir tawh thin a, a zir zau apiangin siamtu pathian ropuizia an hmuhhmaih ngailo, Awle, tunah chuan Bible chiktaka zirdan chi khat BIBLICAL CRITICISM antih chungchang hi ilo tawi tein I’n kheuh hawng dawn teh ang.

                                                Bible tih hi Greek tawng “Biblia” tih atanga lak “Lehkhabu (The book)” tihna ani, Criticism tih pawh hi Greek tawng tho “Krisis” tih atanga rawnkal ‘Thutlukna feltak a siam’ tihna alo ni leh a, Biblical Criticism tih chu “Bible chiktaka zirchianna” ti ila afuhber awm e.
                                               
                                                Biblical Criticism chu lian taktak chi hnih ah an then phawk a, Lower Criticism leh Higher Criticism anti. Mahse hetianga then hrang ringawt lovin chipchiar lehzualin thlir thuak thuak dawn teh ang.

1) TEXTUAL CRITICISM:

            Heihi Lower Criticism antih kha ani a, hetah hi chuan atira Bible ziaktu kutchhuak hnaihber zawnchhuah a,ziakchhawn anih zelna a adanglam dan hmuhchhuah chu atum ber ani. Bible hi atira aziaktu kutchhuak diktak (original) kha a awm tawh lova, ahluiber kha a original hnaihber leh ang bera ngaih ani thin.

2) HISTORICAL CRITICISM:

            Historical Criticism chuan Bible bu hrang hrang ziak hun te, ziahna hmun leh akalzel dan te achhui a, Bible a thuchuang chanchin (History in the text) leh Bible chanchin hrim hrim (History of the text) te achhui ber a, Bible ziahchhan leh avawnthat zeldan te a thlur bing ani.

3) GRAMMATICAL CRITICISM:

            Grammar tih chuan tawng dik tihna lampang a kawk nghal awm e, Bible hi tawng hrang hrang Greek, Hebrew leh Aramaic te a ziak ani a, a tawngkauchheh hmandan te, athumal hmandan te, asawi tumtakte hriatfiah tumna hi Grammatical Criticism antih chu ani.

4) LITERARY CRITICISM:

            Heihi ‘Higher Criticism’ antih bawk kha ani a, hetah hi chuan thumal leh tawngkam (sentence) mal tete chhui lovin Bible lehkhabu pakhat emaw, hlawmlian deuh hleka lakchhuah emaw te a chhui ber a, Bible thu a inman tha em tihte chu chik takin a chhui ani.

5) REDACTION CRITICISM:

            Bible hi atirah chuan abung leh chang, a thupui tehi a awmlova, Redactor te hian a chung a kan sawi ang tekhi an siam a, Thu thenkhat siam remin an ngaihdan leh an hrilhfiahna an belh chang a awm bawk, tunlai a Editor kan tih nen hian an in ang deuh awm e.

6) FORM CRITICISM:

            Form Criticism chuan Bible thu tehi ziaka dah anih hma in tawngka in anlo inhlanchhawng thin tih hi a pawmdan ani a. Tawngka a inhlanchhawn anih laia a awmdan leh alo danglam zeldan chhuina hi Form Criticism chu ani ber.

7) TRADITION CRITICISM:

            Bible thu thenkhat tehi chu Hla hmangin emaw, tawngka in emaw, thawnthu angin emaw a hre hmasa ten midang hnenah an hlanchhawng thin a, hetiang hi Tradition criticism chu ani. Hnam hrang hrangin tihdan phung kan nei a, Tradition hian tawngkaa inhlanchhawn dan chauh chhui lovin ziaka dah anih hnu a inhlanchhawn dan pawh a chhui tel ani.

8) CANONICAL CRITICISM:

            Bible hi Kristian te leh Juda te tan chuan Lehkhabu ropui bik leh danglam bik angaih ani a. Lehkhabu hlu bik leh Pathian inpuanna zahawm anihna ang taka zirna hi Canonical Criticism antih chu ani.

9) STRUCTURAL CRITICISM:

            Bible thu te hian pianphung leh kalhmang bik annei a, akalhmang pawh a pawnlang (surface) leh a rilzawk (deep) a awm thei a, chutiang a akalhmang chiktak a zirna chu Structural Criticism antih chu ani.

 He thu hian khar teh ang :- Pathian thu hi Thlarau Thianghlim hruaina tello chuan afiah tak tak zolo va, Tinungtu Thlarau tello chuan ahlutna tak tak hmuh/ chan fiah a khirh fo. Puitu thlarau tellova hriatna satliah chuan, kalsualna leh Kohhran chhuahsan duhna hial te a thlen tawh thin. Amaherawhchu miin Pathian hruaina hnuaia azir anih erawh chuan chu aia hlawk chu a awm theilo vang. Hawh u, keini Krista zuitu tehian BIBLE hi, thlarau leh tihtakzetin aropuizia hmuchhuak zel turin I zirchiang leh zual ang u. Pathian Thu zirna ‘Run’ kan luhchilh lo anih pawhin mahni phak tawk theuhva zir zau zel hi kan tih makmawh ani dawn lawm ni?

No comments:

Post a Comment