Popular Posts

Showing posts with label SHARACTER STUDY. Show all posts
Showing posts with label SHARACTER STUDY. Show all posts

Wednesday, 18 January 2012

ZAKAIA (THLIRNA KHEUH BEUH)


                                                             ZAKAIA
( Thlirna tlang dang)

                        Lal Isua zirtirte zinga telve lo rau rau zing ah chuan Zakaia hi kan hriat lar pawl tak ani awm e. Naupang pakhat pawn Isua zirtirte zingah chuan Zakaia atawiber zu ti teh tlat a,chu tiang khawpa mitena anhriat lar Zakaia chanchin ah hian zir dhhuahtur tamtak aawm ngei ang.

          Engvanga Zakaia chanchin kan sawi apianga theipui kung hi sawitel loh theih loh nge anih,eng vang in nge theipui kung ah hial lawn ngai khawpa anun hnuh hniama aawm tak ni ang, tih i han chhui dawn teh ang.

Zakaia hi Judate Rom Sorkar in nasa taka arah beh hunlai leh, mi lian lehthil tithei deuh ten  mi hnuaihnung zawk te kawng hrang hranga an rah beh hun lai ani a. Chung rah behna tuar tu te leh rap bet tute hnenah chuan chanchin Tha hril tura Lal Isuan Judai ram afan hun lai tak ani  bawk a

HAETIH HUNLAI HIAN Juda mipui mi hnuai hnung tak tak te phur arit hle.Rom sorkar chuan ram bial khat chin zelah chhiah a hauh bur mai a, chung chhiah zawng zawng lo la khawm tute chu chhiah khawntu tih an ni a, Zakaia hna pui ber  ani nghe nghe. Rom hnuaia dinhmun pawimawh tak chelh tu te annih avang in,anin lulling hle thin bawk.A khawsakna Jeriko lah sumdawnna hmin pui alo ni bawk nen aduh am in, mi hnuai hnung zawk te rah beh na kawng ah a thawh hlawk hle bawk.

Hetianga Rom sorkar tana thawk tute hi Juda ho ten an haw em em a, Synagoguea ah chan vo an neih leh an inkhawm ve pawh an phal ngai lo. A chileh kuang te ngei pawn an chan ai ei zo a,athil tih theihna hmang a,anmahni rap beta, nek chep tu ani tih an hriat chian em avang in,tuman an intlawn siak in, alakah phut leh beisei nannei ngai hauh lo. Pathianin aphal hauh loh help ruk hmang annih miau avangin,an Pathian biakna leh khualeh tui ah pawh chanvo engmah an siamsak ve ngai lo.

Chutiang taka achipui ten, Pathian leh hnam phatsantu hial ah ngaia, An en dawng tlat avang chuan, Zakaia hi sum tamtak nei chunga mirethei ber, duh apiang nei thei chunga mi khaw har ber leh neihbelh zel duhna kawng zawha duhtawk chin reng neih theih loh na rip chhungah khar hnanin a awm ta zawk a. Chu chuan adin hmuna lungawi loh na leh Pathian leh achi leh kuang te laka inthiamlohna lian tak asiam ta ani ngei ang. Thinlung inngaitlawm tak leh thuhnuai rawlh taka Nazareth Isua hnenlam pan ruai ruai a,Isua hmel ahmuh theih ngeinatura theipui kung ah hial alawn tak.

          Hetiang taka chhiahkhawn tu Zakaian Isua hmu ve ngei tura zah pawh dawnloa Isua hnen lam pana, Nun thar alo neih theih takna chhan bul pui ber hi tu te rawng bawlna leh hnathawh rah nge niang le?

          Kei chuan achi pui mipui te hi an ni katilo thei lo. Tun lai ang in mipui te hian in tlawn siakin, tih lawmloh hlau reng reng leh alakah beisei nei ru ran chungin dinhmun tha tha chantir ve ngat se zawng, mal ngawih ngawih leh khawharin a awm hlek lovang, adin hmun ah alungawi tawk em em ang a.Isua hnen pan ruak ruak tur khawpa chhungril tuihal na leh nun danglam neih duh na hial a neih phah in kei zawng ka ring lul lo. 

     Engatinge?  Mipui te rap beta hneh chhiah mek tu, dikna pazuta retheite vun lih sak tu, kan tuallaia vawk lal len nghulh ngulh mek te hian,Isua hnen pana sima nunthar anneih ve duhna leh thlakhlelh ngawih ngawihna an neih ve theih der loh mai chhan hi “I ngaihtuah tlang in I ngai urhsun hram teh ang u”.

 Mipui te hian kan inngaihsan siak in, tlawn lungawi thei tu nih chu mi vannei leh malsawmna dawngah riak kan in dah a. Awhna leh ropui bik tihna Mitin , hmuhtheih thil ‘Kut bawlhhlawh’ hmanga an lak luh te chu fakmawi sak hluak hluak chungin, chil put in an chawmal tla chang fuh bik tu nih in chuhin kan zahawmna bosal thak huamin kan phi rei ruai a (lungchhiatthlak hian).

Heng mipui zozai te hian kan tih luat ah  Zakaia chan an chanve theih hlauh natur kawng hi kanlo dalin, Pathianin a kohna leh a buatsaih na pawh hrethei lek lo hian, kan tlawn rawn na leh beisei nei rana kan fakderna ah hian thawh mai harsa khawpin an lo tawlh thlu ani thei teh meuh mai a sin. I duham luat vangin nang aia duham nen khan mahni ngeiin awhhlumna hruihrual I nghawnga vet in Zakaia beiseina thar kawng dik zawk zawh ve lovin…… beidawnna hruihrual ah I in tal awk thei a, mi tamtak an awk tawh a, an la awk zel dawn dawk……. Chung zingah chuan tel ve lo turah lo inngai ngawt suh……  Kan van Pathian hian tute mah hi min hmuh hmaih hauh lo a nia.  


Lal Isua hunlaia mipui ten Zakaian nun thar alo neih ve hlauhna tur atana kawng an sialsak ang hian, hawh u,, mi dang te tana kawng sial tu ni ve turin ,itangrual teh ang u. ZAKAIA chu achipui ten chapo theilo leh mal ngawih ngawih leh khawhar vawng vawng a ansiam avang in Isua hnen panin thei piui kungah hial zu lawn a.

WSF – in Delhi khawmpuia an thupui - “ANOTHER WORLD IS POSSIBLE’ tih kha hrereng ila. ANOTHER MIZORAM IS POSSIBLE’  Tunaia Zoram nuam, thianghlim, changkang leh hmasawn zawk hi kan siam thei. Mi dawihzep leh mahni in hmangaih te tan erawh zawng, he hna huaisenthlak leh mawhphurhna rip tak hian, awmzia anei ve loving.

Khai le… ZAKAIA hun laia mipuite ang khan, tharum thawhna, huat leh elrel, engmah tello leh thenrual tha tepawh an harh chhuah ve ngei naturin, I thlah thlam/ tlawnlo/ngaisanglo…. phal ila, ngaihsan loh tur hnual suat ngamin, ngaihsan tur dik chu par vul tirin. Ram nun tha zawk mawi thianghlim ropui zawk dinthar a. Zakaia in ngei a Lal Isua a thleng ang khan, Zoram in tinah Isua lo thleng ve mawlh erawh se.   

Monday, 16 January 2012

NEHEMIA


NEHEMIA

              Pathian ring tlat chunga, hnam leh sakhaw nun vei em em tu. Hruaitu nih tling tak, hmelma te tuk dawl zawh loh, beiseina beidawng tawh te thinlunga beiseina nung tuh a. Jerusalem leh Israel fate chhunglam leh pawnlam nun siamthat hna thawktu ‘Nehemia’ hian, chanchin ngaihnawm leh chhinchhiah tlak tam tak a nei.

            Nehemia hi Hakalia fapa ani a, Persia lal ‘lal Artezerzia’ no hlan tu, lal milian zinga mi ani nghe nghe. A hming awmzia chu ‘Lalpa Thlamuan’ tihna ani a. Mizo tawng tluang pangngai chuan ‘Lalthlamuana’ kan ti thei ang. B.C 445 velah khan Judai ramah puithiam Ezra nen rawngbawl dunin an thawk rim hle.
           
A hunlai mite din hmun: Nehemia hunlai hian Israel te chu Persia lal awp behna hnuai ah an awm a, hnam leh sakhaw nunah an tlachhe hneh hle. Mi tamtak Babulonah  sal an tang a, (engemaw zat chu  Ezra ho in Artezarzia lal kum sarihna thlakhat leh nikhat ni takin ankir leh bawk). Jerusalem Pathian khawpui thianghlim chu luah tlak mang loh khawpa ngaihthah leh tihchhiat in a awm. Ram chhung ah rorelna dik a awm lovin, a neinung apiang an ding chang a. Mi hausate an len thur thur lai in, retheite erawh nekchepa awmin an bet tlawk tlawk thung.  Pathian dan ngainepin, chawlhni an serh lo a, sawma pakhat an pe hek lo. Pathian tih lotu te chu hmuingil zawka hria in, Lalpa rawngbawl chu channaah an ngai a, Pathian nung be lotu te nun danin a pawlhsawp hneh hle. Hnamdang te nen an inneih pawlh nasa in, nupa inthen pawh antam em em bawk. Chungte avang chuan Samaria leh Amon hote phei chuan an nuihzat hle thin. Heng thil thleng chi hrang hrang te hian,  Jerusalem theihnghilh ngai lotu ‘Juda tlangval  Nehemia’ chu a chawk tho ta reng a ni.



Nehemia nun leh rawngbawl na:

            Ram nun vei tak tak tu ani :  Nehemia chuan lal kawpui Susan-a a awm lai tak in (B.C 445 Kislev thla(Dec)), Hanania leh Judai ram mi thenkhat hnen atangin a chipui  saltang kir leh te chanchhiat zia leh Jerusalem kulh pawh a kang chhe hneh hle tih a hre ta a. Chu chanchin lungchhiat thlak tak ahriat veleh chuan a thu chawt a, Van Pathian a au nghal rawih rawih a. A nitin hna leh a dinhmun chungnunna pawhin a tihlim zo lo. Jerusalem chhiatna avanga a lungngaihna nasa tak chu a hmelah a lang chhuak hial a!  Zahngaihna dilin nasa takin tawngtai mahse, a tawngtaina mai ah chuan duh tawk  lovin, Jerusalem ngei chu luhchilha dinthar hna thawk turin a inpeih nghal at mai bawk ani.  

 Tichuan lal Artezerzia hnenah phalna la in Jerusalem lamah a kal ta a. Tu mahin an hriatpui loh turin zanlaiah khua chu afang chhuak vek a, a chhiat nasat zia pawh chiang takin a hmu. Tichuan mipui beiseina beidawngin nasa taka ahneh tawh te chu, “ ….Hawh u, sawichhiat kan nih tawh loh nan Jerusalem kulh chu i din leh ang u,’’  tiin, thahnemngai taka dinthar hna thawk turin a sawm a, mipuite chu a chawk tho ta sung sung mai ani.
Hetah hian ram nun vei tu anih zia leh hruaitu nih a tlin zia kan hmu.
             
Rorel thiam tak ani :  Nehemia nuna chhinchhiah tlak tak chu, a rorel  thiamna hi ani. Sanbalata, Tobia leh Gesema te  chuan, mipui ten hna tha (kulh siamthat hna) thawk tura an kut ti chak a, an thawk chhuak sung sung mai an hmuhin an nuihzat a,  lal chunga hel ah hial an puh a. Mahse, a rinchhan Lalpa avangin a zam hauh lo. Kulh  siamthat hna an tan phat atangin, Puithiamte leh Levia chi  leh mipuite chu an thawh tur bik fel takin a ruahman thlap a. Sanbalatan mipui te tih beidawn tum a, an hlawhtlin loh turzia a tlangau pui pawhin, chhungtin te chu intel ruh tlat turin a fuih tang  sauh sauh a. Hmelma ten Jerusalema buaina chawhchhuah hial an phiar tak avangin, mipuite chu hnathawk chunga ralthuam  hum theuh tur leh inring renga awm  turin in thu a pe a, mipui te pawn an thawk rim hle. ( Ram nun siamtha tur chuan, ram hruaitu leh mipui ten thawhrimna leh thawhhona tha kan neih a pawimawh zia kan hmu thei awm e).
           

Mi huaisen leh LALPA tih mi ani : Mahni hmazawn theuh ah rimtaka hna an thawh mek lai chuan, sum leh paia harsatna thuk tak avangin, mirethei zawk te chuan an pachhiat zia leh an retheih chhan sawi in an phun ta mur mur mai le. Rethei chanhai zawkte au aw chu a ngawihsan mai hauh lo, thil diklo titu te dodal turin alo ding chhuak a. Mitha leh roreltute hnenah chuan, Pathian a tihna avanga mirethei te sum engmah a laksak ngai loh thu leh, amah ngei pawh nuamsa taka a khawsak bik loh thu a puang ta hmiah mai a. Tichuan roreltute leh mineinungte kokhawmin, an lei ba te ngaidam a, a pung uma an puk tir te pe let leh vek turin huaisen takin a ngen a. Mipui te pawh chuan ‘Amen’ tiin an in ngaidam tawn ta vek ani.

 ((Mi neinung leh roreltute tlawn lungawi tum reng reng chungin rawng a bawl  tlat lo. A huaisenna leh rinawmna hi a chhinchhiah tlak hle. Hetiang taka retheih huam leh thil diklo ti tute dodal  ngamtu hi kan ram hian engzat tak neive ang maw?))

           
A hnathawh ah a chianga tawngtai nun a nei :  Sanbalata leh Gesema chuan tih hlum tum in ‘Ono’ phaiah kala in be fel turin  vawi li lai thu an thawn a. “Hna ropui  tak ka thawk a ka lo chhuk thei lo…,” tiin a chhang fithla thak zel a.   Pathian hnenah tawngtaiin engkim a thlen zel thin. Dodal tute  pawh an beidawng mai lo,  puithiam lal Semaia hial chu Nehemia bum chhuak turin an hmin ta. Semaia chuan duhsak hmel takin, hmelma te laka a him theih nan biakin chhunga biru turin  thu a rawn a. Nehemia chuan mahni sahimna zawng a, a tlanchhiat loh tur zia sawi in a chhang fithla leh hmiah a. Hmelma te lakah a him leh ta.

((Hetiang taka hna hautak leh bumna hlauhawm karah pawh Nehemia hian tawngtai a thlahthlam ngai lo. A hnathawh ah a chian  avang leh tawngtai nun a neih tlatna hian, Nehemia hi a chhanhim zel thin.))

An hna an zo: Harsatna leh dodalna chi hrang hrang karah rimtak leh thahnemngai taka ni sawmnga leh pahnih an thawh hnu chuan, Elul thla  (September vel) ni sawmhnih leh  panga ah kulh siamthat hna chu an zo thei ta a. Ramdanga saltangte pawh an lo kir leh ta sung sung a, dodal tute pawn Nehemia hnena Pathian a awmzia an hmuhin an hlau let ta hle zawk a.

Harhna a thleng:  Mi zawng zawng chu tui kawngkhar zawn hmun zau lai takah a ko khawm a, Dan hre tak mai puithiam Ezran Dan bu ring takin a chhiar a, ‘harhna’ ropui tak alo thleng ta ani.
1)      Sualsim harhna: An sualzia hre chhuak in, lungngai takin an tap a. Nehemia chuan lungngaia indawmkun mai lo tur leh Lalpa chunga an lawmna chu an chakna anih zia uar taka hrilh in, Pathian chawimawi zawk turin a fuih a.
2)      Tawngtai harhna: Sual nih inhriat harhna chu tawngtai harhnain a chhunzawm a, sual thupha chawiin Pathian an chawimawi  ta dur dur a.  Pathian an fak thawm chu hla taka tang pawh in a hriat theih hial ani.
3)      Pathian thu zawm harhna: Pathian thuin an thinlung a hneh em em a. Pathian ‘Dan’ thu zawma nun thianghlima nung turin an inhlan thar bawk a.

( Lam hlimna ngawt a tawp lo, hetiang taka ‘harhna kalhkim’ hi, kan ram hian a mamawh hle lo maw?)


            Rawngbawlna kawnga minghet a ni : Kulh dintharin a awm tawh a, harhna ropui tak thleng tawh mah se, a rawngbawlna a thlahthlam chuang lo. Hun enge maw chen aliam hnu ah chuan. Chawlhni la serh duh hauh lo te chu chawlhni serh tur leh Pathian in chu thlahthlama a awm loh na turin, sawma pakhat Pathian ina chhung turin thu a pe a. Hnam dang nupuia nei te ko khawmin a zilh hau a, nu leh pa te pawh an fa te hnam dang neihtir tawh lo turin chhia a chham tir hial a. Diklo taka Lalpa hna thawk tute pawh huaisen takin a thian fai a. A tawngtai nun pawh  vawngnung zel inAw ka Pathian, a tha lamin min hre reng ang che,’ ti chungin, Pathian leh Ram tan ke a pen chhunzawm ta zel ani.

Chutiang taka ‘ramawptu  Nehemia’ nun leh rawngbawlna chuan  chhunglam leh pawnlamah Juda hnam nun a siamtha a, Juda te tan chuan mellung pawimawh tak alo ni ta ani.

     

Mi Beidawngin – Beiseina Eng


Mi Beidawngin – Beiseina Eng
( Zaipawl Conductor Asaph-a)

              Mi Lu khai leh Ram lama thangchhuah kherlo pawn In lamah tal thang an chhuah thei a. Ral rel thiamlo leh ngunhnam lek thiam hauh lo tepawn Knighthood an dawng fova. Tonic Solfa leh Staff Notation thiam miah lo chung pawha ‘Zaipawl Ropui Conductor’ ani thei hi amak hranpa lo ve.

Asaph-a ngat hi zawng a theuneu lo ani tawp mai : Gersoma thlah, rimawia rawngbawlna kawnga mi thuk, athukna piahlama hmahruaitu ala ni cheu. Lal ropui Davidan zai hruai tur leh darbenthek (Cymbal) ring taka tuma zaipawl hruai tura aruatte zingah langsar pawl ani a (1Chro 6;15). Solomona Temple-a Pathian bawm an lak luh tum pawh khan hla satu zingah a hming a chuang hmasa ber nghe nghe (2Chro 5:12). A thlahte thleng pawhin musician an la nita zel a. Solomona Temple an dinthar leh thleng pawh khan a thlahte chu tawtawrawt leh darbenthek tum pawlah an la tel chhunzawm fan ani (Ezra 3:10 ; Neh 11: 22, 12:35).
  
 Zai leh rimawi tum a thiam mai piah lamah fakna hla pawh a siam hnem nangiang mai. Heng fakna hlate hian thlarau lamah pawh Asaph-a hi a thuk hle tih an tilang fiah (Sam 50; 73-83). Asaph-a talent dawn hi zawng aropui a, a nihna leh chanvo tinreng hi a nep lo hlawm tak zet ani.

Mahse chuti ngawt a lo ni bik lo : Hetiang taka Pathian hnen ata talent ropui dawnga, chanvo hlu em em mai han chan  bawk chu ava lungawi thlak dawn tehlul ngai em !! Mahse chuti ngawt a lo ni bik lo - Asaph-a hi a thlarau nun achau vin, a hringnun zinkawngah khan a beidawng ve fova, Pathian lakah meuh pawh zu phunnawi ve nuah nuah fova mawle. Nun azawnga nun awhawm bik leh hringnun zinkawng awlsam tak chu alo ni bik hauh lo mai.

Khawngaihthlak letling zawk deuh a nia :  “ Hetian rinawm takin Pathian rawng ka bawl ve a, mah se retheihna leh hringnun hrehawmna ka pumpelh chuang der si lo. He nun leh he rawngbawlna hi enge a awmzia ?’ tih zawhna te chuan a lo bual a ve mup mup thin a. A chhehvel a thlir in, Pathian ngaihsak lote chu an hausa thur thur a, ani lah a rethei tial tial ten a inhre thul. Hrehawm a tawrh ngawih ngawih laia, khawvel mite erawh hrehawmna hnuaichhiah ni awm taka an duhthusam aia tam an nei bik tlat thin te chuan a lungawi lohna leh beidawnna a belh chhah hle ani ngei ang ?  “ A thlawn mai in ani ka thinlung hi ka tihfai a, ka kutte sawiselbonaa ka sil ni. Sawisak leh zilhauvin ka awm nen, hetiang reng reng chu ka tlin lo. Mi suaksual zawkte dinhmun ka hmuh hian, mi uangthuangte chu ka awt ani” ti khawp hialin khawvel hipna leh beidawnna chuan alo uai kun ve tlawk tlawk thin alo ni. Khawngaihthlak zawk in !!

A beidawnna ngawtah a tawp lo : Khatianga innghahna leh belhtur nei lo rilru baihvai taka a awm lai khan, a hring nun leh hringnun piah chatuan nun thlenga nghawr danglam dawrh thei thil tih fuh em em mai anei ta hlauh mai. Chu chu enge ni ang le ? Hei te mai hi mawle ….  ‘Ama lam ngawt in en lo vin ‘ Entur Dik – Pathian lam en nachang a hria’. En tur dik en tu te chuan, beidawnna kar ah beiseina eng an nei tlat zel.

Thil a danglam zo ta, chutah zet chuan a thlarau mit tih varin a awm a. A thinlung chau tan chakna leh a hausakna chu Pathian ani tih hria in, “ Nangmah hlata awmte chu an boral dawn si a. Kei atan zawng Pathian hnaih hi a tha a ni : Pathian chu ka inhumhim naah ka hmang a…” tih thu mawi tak hi alo chham chhuak thei ta hial a ni.

Pathian hlata awm lui tlat te kha engtinnge an awm tak? - Asaph-a bawk hian sawi teh se, “ Anni chu hmun nal takah te I dah ngei a: Chhiatnaahte I paihthla thin a. Engtizia nge mitkhapkar chauhva an tiau tak ni aw! Thil rapthlak taktea tihboral daihin an awm ta a nih hi” ati hmiah mai. An tawpna zawng a it awm fahran loh khawp mai, Hremhmunin alo hmuak ngur mai dawn bawk nen !!!??? A salai ber district !!!

Pathian lam ena Pathian hnaih nachang hriat hi a finthlak :  Khawvel hipna leh a beidawnnaah khan tawp ta ngawt se zawng, zaipawl Conductor Asaph-a meuh pawh chauin a tlu hlum ve ngei ang.  Kei tehlul pawh hian a chanchin ziakin amah atang hian ‘Beiseina Eng’ ka chhhar miahlo ang le.

Tunlai khawvel hipna leh nekna nasa tak karah hian kan mita hmuh leh benga hriatten min lo tichau vin kan lo beidawng ve rum rum fo anih pawhin kan dem awm hran lo ve. Mahse chu chu ringtute kan tawpna tur erawh ani hauh lo. Asaph-a anga beiseina eng nei tlat in ‘Tlaingailo Pathian hnaih luih tlat zel hi a him ber. Kan Pathian hi  in hmuhimna leh chakna mangan lai a tanpui vartu hnai reng... Tlaingailo Pathiaa ni si a’.  (SAM 73)

I hringnun zawh laiah harsatna tawk in …… LALPA i au thin,  a tanpuina dil in….., mahse beisei angin alo hnai mai si lo. Rilru a beidawng – thinlung a rum thin ti raw ?? Mahse chauvin zam mai suh aw … Tlaingailo Pathian hian a thlahthlam phal reng reng lo che asin ….. Isuan a hmangaih reng che !!